اغلب درختان میوه پیش از رویش برگها اندام های زایشی خود یعنی گل ها را باز می کنند، مانند انواع درختان هسته دار. اندام زایشی گیاه یعنی گل ها مهمترین قسمت گیاه در تولید میوه است و اگر آسیبی به آن وارد شود ممکن است گیاه در تولید میوه دچار مشکل شود. با گرم شدن هوا و به دنبال آن افزایش دمای خاک، گیاه شروع به ایجاد ریشه های مویین کرده و سیستم ریشه ای خود را گسترش می دهد. به همین دلیل گفته می شود فصل بهار فصل آغاز مجدد حیات گیاهان است. برای باغداران فرصت خوبی جهت بهبود شرایط باغشان است. اقدامات زیادی وجود دارد که می‌تواند در باغات موثر باشد. در این مقاله به آنها خواهیم پرداخت.
۱–کاشت و واکاری نهال
زمان کاشت نهال در باغات فصل زمستان است اما در مواردی ممکن است بنا به دلایل مختلف این امر به تاخیر افتاده و کاشت واکاری نهال به اوایل بهار موکول شود. کاشت نهال در نیمه اول ماه فروردین به صورت ریشه لخت و سپس به صورت گلدانی تا اواسط خرداد ماه امکان پذیر است. بنابراین از اقداماتی که ممکن است در بهار توسط باغداران صورت گیرد کاشت درختان جدید در باغ است.
۲– شخم و بیل زنی
اوایل فصل رویش و بهار زمان خوبی برای شخم باغات است. شخم و بیل زنی باغ باعث می شود تا لوله های مویین تشکیل شده در خاک شکسته و راندمان آبیاری در داخل خاک افزایش یابد. از طرفی زیر و رو کردن خاک باعث می‌شود تا بقایای گیاهی به زیر خاک رفته و آنجا از بین برود و چنانچه دچار آلودگی های قارچی و یا باکتریایی هستند نیز نابود شوند. مبارزه با علفهای هرز از اقدامات حین انجام شخم است. شخم و بیل زنی باغات تهویه لایه‌های خاک را بهبود می بخشد و گرما سریعتر به ریشه‌های درختان رسیده و جوانه زنی آنها آغاز می شود. پیشنهاد می شود که بین ردیف ها شخم به صورت کامل و عمیق انجام شود و بوسیله بیل پای درختان نیز پابیل شود. این اقدامات جمعیت برخی از آفات خاکزی مانند کرم های سفید ریشه را به شدت کاهش می دهد.
۳–استفاده از فروت ست
فروت ست نامی برای کودهای حاوی سه عنصر ازت و روی است که باعث بهبود گلدهی، گرده افشانی و تشکیل میوه های اولیه بر روی درختان نیز می شود. فروت ست همچنین گل ریزی را کاهش و درصد گل هایی که تبدیل به میوه می شوند را افزایش چشمگیری می دهد. استفاده از این محصول قبل از باز شدن شکوفه ها و زمانی که جوانه ها به حد کافی متورم شده اند توصیه می شود. در صورتی که این محصول با آمینو اسید همزمان استفاده شود، سبب یک خودتنظیمی بر روی گیاه شده و همچنان راندمان تولید گل افزایش می یابد.
۴–عملیات گرده افشانی
درختان مختلف بر حسب نوع و ژنتیک شان به شیوه های متفاوتی گرده افشانی می کنند که ممکن است به صورت طبیعی و بدون دخالت انسان انجام شود. اما در مناطقی که دارای وزش باد اندکی هستند و یا جمعیت حشرات گرده افشان در آنها کم است معمولا عملیات گرده افشانی با مشکل مواجه می شود و در نتیجه میزان گل هایی که تبدیل به میوه می‌شوند کاهش چشمگیر می یابد. درباره این باغات توصیه می شود که از شیوه های فیزیکی و بیولوژیک گرده افشانی استفاده شود. پخش کردن و پاشیدن دانه های گرده بر روی گل های ماده و یا استفاده از حشرات گرده افشان مانند زنبور عسل به وسیله کندو گذاری در باغات. این امر میزان برداشت مناسب از باغ در فصل برداشت را تضمین می کند.
۵–برنامه ریزی جهت آبیاری
با توجه به نوع و سیستم آبیاری باغ، توصیه می شود باغداران قبل از انجام اولین آبیاری که به آبیاری استارت معروف است ساز و کارهای آن را مهیا کنند. در آبیاری های غرقابی لازم است که مسیر جوی ها پاکسازی شده، شخم خورده و مسیر گردش آب در بین درختان تامین شود. دور کردن جوی ها از تنه درختان هم از اقداماتی است که در فصل بهار بایستی انجام شود. برای آبیاری های تحت فشار مانند آبیاری های بارانی و قطره ای نیز لازم است تا لوله های جمع آوری شده و ادوات خارج شده از باغ مجددا در زمستان مورد بازرسی قرار گیرند و پس از تعمیر یا تعویض احتمالی آن ها به صورت درست روی سیستم آبیاری سوار شود. در این خصوص اهمیت توجه به سلامت پمپ ها و سیستم آبرسانی دارد.
۶–آب استارت
آب استارت اصطلاحاً به اولین آبی گفته می‌شود که پس از ریزش گلبرگ ها به درختان میوه داده می‌شود که ممکن است از نظر زمانی وابسته به شرایط متعددی از جمله دمای محیط و یا دسترسی به منابع آبی در باغ داشته باشد. اولین آبی که به درختان میوه داده می شود، چنانچه حاوی عنصر فسفر باشد باعث رشد انفجاری ریشه های مویین در اول فصل شده و در واقع تضمین کننده یک رشد رویشی خوب نیز هست. بنابراین پیشنهاد می‌شود که در باغات میوه با اولین آب آبیاری از کودهای حاوی فسفر بالا مانند ۱۰-۵۲-۱۰ به همراه ترکیبات آلی نظیر هیومیک اسید استفاده شود.
۷– مبارزه با علفهای هرز
همراه با درختان که در فصل بهار شروع به جوانه زنی و رشد می کنند، سایر گیاهان نیز از این قاعده پیروی می کنند. در نتیجه جمعیت علف های هرز در باغات میوه به شکل تصاعدی افزایش می یابد. در کل مرحله گلدهی علف های هرز بهترین زمانی است که می توان با آنها مبارزه کرد. در واقع زمانی که علفهای هرز شروع به گل دهی می کنند با راندمان بیشتری نسبت به روشهای مدیریتی از جمله استفاده از علف کش ها واکنش نشان می دهند.
در کنار استفاده از علف کش های عمومی و اختصاصی می توان از روش های مکانیکی مانند وجین دستی و یا شخم زدن زمین ها جهت کاهش جمعیت علف های هرز در باغات میوه استفاده نمود. البته که علف های هرز همیشه برای باغات مضر نیستند و توصیه می شود که حداقل میزان علف هرز در باغات وجود داشته باشد تا راندمان آبیاری افزایش یابد اما جمعیت این علف ها وقتی بیش از حد قابل تحمل باغ باشد در کنار افزایش انواع بیماریها و آفات، مواد مغذی و آبی که سهم درختان است به علفهای هرز خواهد رسید.
۸–مبارزه با آفات و بیماریها
پس از ریزش گلبرگها و تشکیل میوه های کوچک، می توان گفت زمان مبارزه با آفات فرا می رسد. معمولا تشکیل میوه هم زمان با طغیان لارو های حشرات و بیرون آمدن آنها از تخم ها است. روشهای مختلفی برای هر نوع از حشرات آفت وجود دارد که می توان به شیوه های گوناگون از آنها استفاده کرد. چنانچه زمان طلایی مبارزه با آفات و بیماریها از دست برود معمولاً تمامی راه و روشها بی اثر خواهد بود. در اکثر مواقع با انجام راهکارهای بسیار ساده می توان از بروز آفات و بیماریها در باغات جلوگیری کرد.
۹– تغذیه پس از تشکیل میوه ها
از مشکلاتی که در اکثر باغات میوه مشاهده می شود عدم توانایی درخت در حفظ میوه های تشکیل شده در ابتدای فصل است.
اردیبهشت ماه و خرداد ماه بلافاصله پس از ریزش گلبرگ ها بهترین زمان شروع تغذیه گیاهی است.
۱۰– پیوند زنی
در باغات و نهالستان ها اواخر بهار زمان مناسبی برای انجام پیوند بر روی پایه و یا درختان مختلف است. به عبارتی خرداد ماه زمانی است که گیاهان به حد کافی رشد نموده و دارای جوانه های بسیار مناسب برای انجام عمل پیوند هستند. در نتیجه با رعایت اصول پیوند زنی، این عملیات در اواخر بهار قابل انجام خواهد بود.
