چیزل را می توان به عنوان یکی از مهمترین ادوات خاکورزی نام برد. چیزل یکی از ادوات خاکورزی اولیه است که جایگزینی برای گاوآهن برگرداندار عنوان می شود بخصوص در خاک های خشک و مناطق گرم و خشک.

چیزل پشت تراکتور وصل شده، خاک را می شکند ولی زیر و رو نمی کند و مقدار زیادی از بقایای گیاهی روی سطح خاک حفظ می شود. در مجموع چیزل کمتر خاک را بهم زده و پودر می کند. از این روی فرسایش خاک نسبت به گاوآهن کمتر اتفاق می افتد.

این دستگاه به دو دسته چیزل ساده و چیزل مرکب دسته بندی می شود. چیزل ساده، بدون غلطک یا بدون کلوخ کوب می باشد که تنها کار شخم چیزل را انجام می دهد. در مدل مرکب یک کلوخ خرد کن یا غلطک به آن اضافه شده است تا همزمان با شخم ، کلوخ ها نیز خرد شده و آماده سازی زمین سریعتر انجام شود.

معرفی و کاربرد چیزل در کشاورزی

چیزل اصطلاحا به ابزار فلزی گفته می شود که لبه ها و نوک آن تیز شده و شکل داده شده تا چوب یا فلزات را برش دهد. هر نوع از ابزارآلاتی که ویژگی گفته شده را داشته باشد، چیزل می گویند. حتی نوعی ابزار به نام چیزل در دندان دندانپزشکی نیز موجود است. چیزل کشاورزی برعکس نوع برگرداندار و بشقابی خاک را برنمی گرداند و مشابه ابزار چنگالی در خاک نفوذ کرده و آن را می شکافد و در آن شیار ایجاد می کند.

طی چندین سال استفاده از نمونه های بسیار ساده و اولیه این دستگاه تا نمونه های جدید امروزی، همچنان هدف، هوادهی و بهم زدن خاک با کمی برگرداندن آن است. استفاده از چیزل در مواردی است که برگرداندن خاک با وجود تاثیرات مثبت، به دلایلی توصیه نمی شود. مثلا، وقتی بقایای گیاهی بخاطر کنترل فرسایش نباید به زیر خاک بروند، یا علاوه بر محدود کردن تبخیر سطحی باید باعث نفوذ بهتر و ذخیره حداکثر رطوبت شوند. بوسیله این دستگاه می توان علف های هرز را کنترل کرد. همچنین استفاده از آنها در عمق هایی بیش از عمق گاوآهن های برگرداندار، می توان لایه سخت تشکیل شده بر اثر کار مداوم گاوآهن های برگرداندار در عمقی ثابت را شکست.

همچنین در چیزل ها، با توجه به برگردانده نشدن خاک، مقاومت کششی آنها در واحد عرض و عمق کار معین، تقریبا نصف مقاومت کششی گاوآهن است. اما در مدل مرکب ، به خاطر اضافه شدن قسمت غلطک به پشت دستگاه، مقاومت کششی افزایش می یابد در حالیکه همچنان از گاوآهن برگرداندار کمتر است. از این رو، در صورتی که لزومی به پوشش کامل بقایای گیاهی سطحی خاک نباشد، استفاده از این دستگاه اقتصادی تر و سرعت کاری آن نیز می تواند بیشتر باشد.

به این دلیل که اکثر موارد بالا مطابق با زمین های دیمزار است، گاوآهن چیزل برای شخم این زمین ها بسیار مناسب است.

سرعت انجام کار ، به ابعاد این دستگاه، توان در دسترس، شرایط خاک و نتایج دلخواه بستگی دارد. سرعت بیشتر سبب شکستن و پودر شدن بیشتر خاک میشود و در نتیجه خاک را محکمتر میکند و در مواردی ممکن است آب را بهتر نگهداشته و فرسایش بادی را کاهش دهد.

براساس تحقیقات ، با چیزل زدن فقط ۲۵ درصد از بقایا به زیر خاک می روند. چیزل پنجه غازی در عملیات آیش تابستانه برای گذاشتن پوشش گیاهی در سطح خاک (مالچ گیاهی) به کار می رود، معمولا مجهز به تیغه های پنجه غازی به جای عریض با عرض ۱۲ تا ۳۰ اینچ می باشند و شخم تنها تا عمقی انجام می شود که فقط علف های هرز را قطع کرده و کمترین میزان بهم خوردگی در سطح خاک بوجود آید. این دستگاه در مدل های چیزل پنج شاخه و چیزل هفت شاخه و چیزل نه شاخه معمولا در بازار موجود می باشد. همچنین شما می توانید از چیزل های موجود در سایت که ساخت گروه صنعتی مهندس مروتی است دیدن فرمایید.

اصول کاری گاوآهن چیزل

آزمون و خطا در چیزل نتیجه ای در برداشت که ، در این دستگاه و زیرشکن کمترین کشش مورد نیاز، زمانی اتفاق می افتد که زاویه بلند کردن ۲۰ درجه باشد. اگر لازم است که عمق زیاد کار کنید، یا باید از چیزل پایه بلند تر استفاده کنید و یا دوبار چیزل بزنید که بار دوم در جهت عمود یا با زاویه نسبت به مرتبه اول چیزل بزنید تا به عمق کامل برسید. اگر بخش بالای انحنا با سطح خاک تماس پیدا کند بدین معنی است که عمق کار برای عملکرد چیزل زیاد است.

با افزایش عمق و سرعت پیشروی ، کشش این دستگاه افزایش می یابد. منتهی سرعت این افزایش به نوع خاک، محتوای رطوبت، شکل تیغه و زاویه نفوذ به خاک بستگی دارد. در صورت افزایش سرعت، خاک بیشتر خرد شده البته احتمالا چون نیاز به خاکورزی ثانویه کمتر است افزایش سرعت توجیه پذیر می شود.

یک میله علف هرز کن به پایه ردیف شاخه های پشتی این دستگاه متصل می شود که کمک می کند علف هرز بهتر کنده شده و خاک بیشتر خرد شده همچنین خاکورزی عمیق تر صورت گیرد و پوشش دهی بقایا بهتر انجام شود.

چیزل بهتر است یا گاوآهن؟

در واحد عرض کار و عمق یکسان ،کشش لازم برای یک چیزل شاید نصف گاوآهن باشد. بنابراین در مواقعی که پوشاندن کامل بقایا مد نظر نیست استفاده از چیزل به جای گاوآهن باعث سرعت بیشتر می شود و از نظر اقتصادی به صرفهتر است. همچنین چیزل برای شکستن لایه سخت زیرین خاک به کار برده می شود که در اثر استفاده مداوم از گاوآهن در عمق یکسان ایجاد شده است. عمدتا خاک های ایران خشک و با مواد آلی کم هستند، در نتیجه استفاده از این دستگاه بهتر است و بیشتر توصیه می شود. ضمن اینکه گاوآهن بقایای گیاهی را دفن کرده و سطح خاک بدون محافظت در مقابل فرسایش رها می شود. در نتیجه فرسایش خاک در گاوآهن بیشتر است.

چون این ادوات خاک را شکسته و برش میدهد، بهترین گزینه برای خاکهای خشک و سخت میباشد. وقتی خاک بیش از حد مرطوب است توسط پایه چیزل صرفا خرد شده و باز میشود بدون آنکه برشخورده و بهم بخورد. در حقیقت وقتی خاک مرطوب با این دستگاه خاکورزی شود کلوخهای بزرگی ممکن است تشکیل شود که به سختی یا شاید غیرممکن باشد که توسط خاکورز بعدی شکسته شده و یک بستر مناسب برای بذر ایجاد شود.

چیزل ساده

این دستگاه بدون غلطک بوده و از شاسی، پایه ها و تیغه یا سوک تشکیل شده است. در چیزل ساده هر شاخه شامل یک ساقه و تیغه می باشد. چیزل ساده معمولا دارای دو یا سه ردیف شاخه است که مدل سوار کوچک دو ردیف و مدل سوار بزرگ و کششی سه ردیف شاخه دارد. شاخه های ردیف مختلف، طرح زیگزاگی به نحوی که در امتداد و پشت سر هم نباشند به شاسی متصل می شوند تا دوباره کاری انجام نشود و همچنین خاشاک بدون مانع از میان آنها عبور کند. فاصله عرضی شاخه ها از یکدیگر ۳۰ سانتیمتر و ارتفاع شاسی از سطح زمین حدودا ۶۰ تا ۷۰ سانتیمتر می باشد. در این اداوت از تیغه های مختلفی استفاده می شود که متداول ترین آنها تیغه قلمی است. اساس کار این دستگاه شکستن و خرد کردن خاک است نه زیر و رو و برگرداندن خاک، در نتیجه بهترین عملکرد را در خاک های خشک و سخت خواهد داشت و فواید و مزیت های چیزل در خاک خشک بهتر مشخص می شود. در صورتی که رطوبت خاک بیشتر از حد معمول باشد جای ساقه ها در خاک باقی مانده و هیچ نوع عمل خرد شدن و نرم شدن خاک انجام نمی گیرد.

ساقه چیزل با یک پیچ نگهدارنده و یک پین برشی به قاب مخصوص خود که به شاسی متصل است، بسته می شود. اگر حین عملیات خاکورزی، ساقه ها به مانع سخت برخورد کنند، پین بریده شده و ساقه ها حول پیچ نگهدارنده خود درون قاب به سمت عقب هدایت می شوند، بدین شکل از آسیب رسیدن به تیغه و ساقه جلوگیری می شود. انواع رایج این دستگاه عبارتند از چیزل ساده ۵ شاخه،  ۷ شاخه، ۹ شاخه و ۱۱ شاخه. دسته بندی این ادوات بر اساس تعداد شاخه هایشان است که به تفاوت در عرض کار و تفاوت در توان مورد نیازشان ختم می شود.

چیزل مرکب

از معمول ترین ادوات خاکورزی حفاظتی و کم خاکورزی چیزل مرکب است که در اکثر مناطق ایران کاربرد دارد. از مزایای چیزل مرکب میتوان به سهولت انجام کار، تنظیمات ساده، عبور و مرور کمتر در مزرعه، کاهش فشردگی خاک، کاهش مصرف سوخت، کاهش زمان عملیات خاکورزی اشاره کرد.

این دستگاه از ترکیب دو وسیله ساخته شده است. ۱- چیزل ۲- غلطک دندانه ای خرد کن کلوخه یا پکر. کاربرد قسمت چیزل نفوذ ، در خاک و شکستن لایه های خاک و شخم خاک است و قسمت غلطک وظیفه خرد کردن کلوخ ها و صاف کردن سطح زمین و خاک را دارد. این دستگاه را به نام های چیزل پیلر، چیزل پکر، چیزل غلطکی و چیزل غلطک دار نیز می شناسند.

غلطک دستگاه یا غلطک خاک نشان

غلطک دستگاه از یک یا دو لوله سنگین و توپر تشکیل شده است که بدنه خارجی آن تیغه های چنگالی و یا ورقه های مثلثی شکل جوشکاری شده دارد که وظیفه خردکردن کلوخه های ایجاد شده در اثر انجام شخم را به عهده دارد. دو طرف غلطک دو عدد یاتاقان یا بلبرینگ جهت تعویض آن وجود دارد. چیزل های مرکب با غلطک های چنگالی، قفسی و توپرخاردار موجود می باشد که با توجه به نوع خاک زراعی می توان از آنها استفاده کرد.

حداکثر عمق کار دستگاه ۴۰ سانتیمتر است که با کوتاه یا بلند کردن اتصال وسط هیدرولیک میتوان عمق کار را به ترتیب زیاد یا کم کرد.

بازوهای غلطک توسط پین و اشپیل به شاسی متصل می شود. در بعضی از چیزل های مرکب تنظیم دامنه حرکت بازوهای غلطک و در نتیجه ارتفاع غلطک از طریق قرار گرفتن پین های مخصوص در سوراخ های تعبیه شده برای این منظور تنظیم می گردد. در مابقی مدل ها از طریق پیچ تنظیم لنگی دار انجام می شود.

قبل از شروع به کار باید تراز طولی و عرضی مطابق با ادوات سوار بر تراکتور انجام داد. جهت استفاده از این وسیله بایستی فاصله چرخ های عقب تراکتور از عرض دستگاه کمتر باشد که در هنگام برگشت و دور زدن در انتهای مسیر، چرخ های تراکتور روی زمین شخم خورده قرار نگیرد. جهت اطمینان خاطر از فاصله مناسب، اگر از پشت به دستگاه نگاه کنیم، ساقه های کناری در ردیف پشتی دستگاه باید در مرکز هر یک از چرخ های عقب تراکتور قرار داشته باشد.

همینطور توسط سیستم تنظیم بازوهای غلطک، ارتفاع غلطک را باید به گونه ای تنظیم کرد که هنگام فرورفتن ساقه های چیزل تا عمق دلخواه، غلطک های دستگاه توانایی کامل حرکت در راستای عمودی را داشته باشند و به زمین فشرده نشوند. بدین معنی که غلطک ها می بایست روی زمین به راحتی بغلطند و کلوخ های ایجاد شده را خرد کنند نه اینکه به داخل زمین نفوذ کنند. بدیهی است که در صورت عدم تنظیم مناسب، استهلاک دستگاه و تراکتور افزایش یافته، و مصرف سوخت بالا می رود که این امر اتلاف توان را نیز به دنبال خواهد داشت.

ظرفیت زراعی دستگاه در حدود ۱.۱ هکتار بر ساعت بوده و سرعت به آن در خاک های سنگین ۴ تا ۵ کیلومتر بر ساعت و در خاک های سبک تا ۷ کیلومتر در ساعت می باشد. انواع رایج این ادوات در بازار عبارتند از؛ چیزل مرکب ۵ شاخه، ۷ شاخه، ۹ شاخه و ۱۱ شاخه. که اینها در تعداد شاخه یا همان عرض کار با هم متفاوت هستند.

مزایای استفاده از چیزل مرکب در مقایسه با خاکورزهای مرسوم

این دستگاه نسبت به گاوآهن از مزایای زیر برخوردار است،عرض کار چیزل یک و نیم برابر گاوآهن بوده و شرایط استفاده از چیزل های ۵ شاخه در خاک های سبک با تراکتورهای ۴ سیلندر (توان ۷۵ اسب بخار) و چیزل های ۷ شاخه در خاک های سنگین با تراکتورهای ۶ سیلندر (توان مالبندی حدود ۹۰ اسب بخار) وجود دارد.

برخلاف گاوآهن، جهت انجام شخم با این دستگاه نیازی به قطعه بندی زمین وجود نداشته و در مدت زمان کمتری عملیات انجام می شود.

پس از خاکورزی با چیزل، هیچ گونه جوی یا پشته ای برجای نمی ماند و بستر نسبتا صاف و هموار است.

تنظیمات و شروع به کار گاوآهن های برگردان دار کار ساده ای نیست. در صورتی که تنظیمات چیزل های مرکب ساده بوده و به سرعت انجام می شود.

با توجه به این که عرض کار چیزل نسبت به گاوآهن های برگردان دار به مراتب بیشتر است، مصرف سوخت و زمان انجام عملیات کاهش یافته، در نتیجه راندمان عملیات افزایش می یابد.

استهلاک اجزاء و قطعات ( تیغه و پیشانی و صفحه برگردان) در گاوآهن های برگرداندار زیاد بوده اما در چیزل مرکب حداقل است.

ما در گروه صنعتی مهندس مروتی انواع چیزل های ساده و مرکب را در مدل های 5 ، 7 و 9 شاخه با کیفیت عالی و درجه یک در بخش محصولات موجود داریم. با مراجعه به بخش ویدئوها میتوانید اطلاعات کامل و جامع تری از جزئیات محصولات (شاسی ، رنگ ، پین ، جک و …) را دریافت نمایید.